×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dysfonia i afonia (zaburzenia i utrata głosu): przyczyny, objawy i leczenie

dr n. med. Mariola Zagor, otorynolaryngolog
Klinika Otorynolaryngologii, Wydział Lekarsko-Dentystyczny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
lek. Paulina Czarnecka
Kliniczny Oddział Otolaryngologiczny, 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ we Wrocławiu
lek. Marlena Janoska-Jaździk
Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Dysfonia to zaburzenia głosu. Najcięższą formą dysfonii jest całkowita utrata głosu (bezgłos), czyli afonia. Zmiana barwy głosu może mieć przyczyny organiczne (np. stanowić konsekwencję choroby krtani lub uszkodzenia podczas operacji) lub jest zaburzeniem czynnościowym, czyli będącym wynikiem nieprawidłowego używania głosu. Czasem dysfonia jest spowodowana zaburzeniami psychicznymi. Leczenie zależy od przyczyny dysfonii.

Co to jest dysfonia?

Dysfonia to zaburzenia głosu (inaczej zaburzenia fonacji). Nieprawidłowości mogą dotyczyć składowych akustycznych głosu – barwy, częstotliwości, poziomu głośności, czasu trwania. Wyróżnia się dysfonię czynnościową i organiczną.

Dysfonia (zaburzenia głosu) – rodzaje i przyczyny

Dysfonia organiczna to dysfonia, której przyczyną są zmiany organiczne, czyli nieprawidłowości dotyczące fałdów głosowych. Może być spowodowana chorobami krtani, zwłaszcza tymi, które obejmują fałdy głosowe. Zaburzenia głosu mogą wystąpić w: chorobach zapalnych krtani, wadach wrodzonych, stanach pourazowych, chorobach nowotworowych, guzkach głosowych, polipach, obrzękach, ziarniniakach (np. po intubacji podczas operacji w znieczuleniu ogólnym lub u osób z refluksem żołądkowo-przełykowym), a także po operacjach i radioterapii.. Ważną przyczyną są też porażenia fałdów głosowych:

  1. ośrodkowe, czyli mające swoją przyczynę w mózgu – np. porażenie jądra ruchowego nerwu błędnego, choroba Parkinsona
  2. obwodowe – głównie wskutek uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego podczas operacji tarczycy, przez guzy śródpiersia lub oskrzela, tętniak aorty lub zmiany pozapalne.

W przypadku dysfonii czynnościowej nie stwierdza się zmian organicznych w krtani, nieprawidłowości dotyczą natomiast pracy mięśni krtani. Dysfonia czynnościowa może być wywołana różnymi czynnikami: ogólnoustrojowymi, psychogennymi, polekowymi lub przeciążeniem głosu. Stanowi 10% wszystkich zaburzeń głosu. Dysfonia czynnościowa dzieli się na dysfonię hiperfunkcyjną, hipofunkcyjną i mieszaną (dysfunkcyjną).

Dysfonia hiperfunkcyjna to zaburzenia głosu spowodowane wzmożonym napięciem mięśni podczas fonacji, np. przeciążających głos i często chorujących na zapalenia krtani (objawy: głos ochrypły, szorstki). Powikłania to przekrwienie fałdów głosowych, guzki głosowe (częste np. u śpiewaków i nauczycieli). Objawom tym może towarzyszyć ból krtani, wysychanie błony śluzowej gardła i krtani.

Z kolei dysfonia hipofunkcyjna spowodowana jest obniżonym napięciem mięśni wewnątrz- i zewnątrzkrtaniowych podczas fonacji. Dotyczy najczęściej osób wyniszczonych, z niedokrwistością, niedoborami witaminowymi, chorobami endokrynologicznymi – głos matowy, ochrypły. Rzadko stwierdzana jest u osób młodych. Dysfonii hipofunkcyjnej może towarzyszyć większa częstotliwość oddechów podczas mówienia i niemożność długotrwałego mówienia.

Innym typem dysfonii jest dysfonia psychogenna. Charakteryzuje się występowaniem bezgłosu przy zachowaniu dźwięcznego kaszlu i śmiechu oraz towarzyszącymi innymi objawami psychosomatycznymi. Występuje częściej u kobiet.

Przewlekła dysfonia czynnościowa może przejść w dysfonię organiczną (szczególnie w guzki głosowe lub przerost fałdów) lub ją nasilać.

Afonia (utrata głosu)

Afonia czynnościowa (całkowita utrata głosu, inaczej bezgłos) jest najcięższą formą czynnościowych zaburzeń głosu. Stan taki, jeśli nie ma patologii organicznej w krtani, najczęściej jest objawem zaburzeń psychicznych. Bezgłos może wystąpić nagle, po stresie emocjonalnym. Zaburzenia psychiczne rozpoznawane u pacjentów z afonią czynnościową to przede wszystkim zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia osobowości. Afonia charakteryzuje się niedowładem czynnościowym i zwiotczeniem mięśni krtani, zamykających głośnię.

Dysfonia i afonia - objawy

W przypadku dysfonii u jednego chorego nieprawidłowe mogą być wszystkie składowe akustyczne głosu lub tylko niektóre z nich. Bardzo częstym objawem towarzyszącym jest chrypka.

Dysfonie organiczne objawiają się chrypką lub bezgłosem, zmianą jakości głosu, wysiłkiem podczas mówienia, dusznością wdechową.

Dysfonia hiperfunkcyjna oprócz nieprawidłowego głosu, który jest ochrypły, szorstki, może objawiać się bólem krtani, wysychaniem błony śluzowej gardła i krtani, uczuciem wzmożonego napięcia mięśni podczas fonacji. Powikłaniem może być przekrwienie fałdów głosowych, które powoduje tzw. głos przedsionkowy – jęczący, skrzypiący.

Dysfonia hipofunkcyjna charakteryzuje się osłabieniem siły głosu, koniecznością robienia częstych wydechów podczas mówienia, brakiem możliwości długotrwałego mówienia.

W przypadku dysfonii psychogennej spotyka się: zaburzenia barwy głosu aż do bezgłosu, chrypkę, objawy wegetatywne (zaczerwienienie skóry, wzmożona potliwość). Kaszel i śmiech są dźwięczne.

Afonia czynnościowa manifestuje się utratą dźwięczności głosu występującą nagle lub głos w ciągu kilku godzin staję się coraz mniej dźwięczny. Zaburzenie ma tak znaczne nasilenie, że chory nie jest w stanie wypowiedzieć słowa lub posługuję się tylko szeptem. Mogą występować również objawy wegetatywne podobnie jak w dysfonii psychogennej.

Co robić w razie wystąpienia objawów dysfonii i afonii?

W przypadku zaburzeń głosu niezbędna jest wizyta u otolaryngologa. Często konieczna okazuje się konsultacja foniatryczna.

Dysfonia - diagnoza

Do rozpoznania przyczyn dysfonii niezbędne są: dane z wywiadu, badanie laryngoskopowe, badanie stroboskopowe, ocena akustyczna głosu, testy percepcyjne oceniające głos. Czasami pomocna bywa diagnostyka radiologiczna i elektromiograficzna (badanie EMG).

Jeśli mamy do czynienia z dysfonią czynnościową, lekarz nie stwierdza zmian organicznych. Trwająca jednak długo dysfonia czynnościowa może doprowadzić do powstania wtórnych zmian organicznych w krtani (guzki głosowe, obrzęki).

Ważne jest również poszukiwanie przyczyny dysfonii czynnościowej. W tej sytuacji pomocne bywają badania laboratoryjne (stężenie hormonów, elektrolitów).

Dysfonia i afonia - leczenie

W każdym typie dysfonii konieczne jest ograniczenie wysiłków głosowych. Leczenie dysfonii organicznej jest przede wszystkim przyczynowe. Natomiast w przypadku dysfonii czynnościowych, rehabilitacja głosu jest podstawowym sposobem leczenia.

W terapii dysfonii czynnościowej niezwykle ważna jest prawidłowa emisja głosu (łączenie czynności oddychania, artykulacji, fonacji i używania rezonatorów). Jedną z podstawowych składowych prawidłowej emisji głosu jest oddychanie przeponowe. Ogromne znaczenie ma również uruchomienie i prawidłowe wykorzystanie rezonatorów (jama ustna, gardło, jama nosowa, zatoki przynosowe) podczas mówienia oraz właściwa postawa ciała. Odpowiednia emisja głosu nie powinna powodować uczucia nieprzyjemnego napięcia, zmęczenia, bólu.

W dysfonii hiperfunkcyjnej konieczne jest ograniczenie wysiłków głosowych.

Rehabilitacja głosowa powinna być prowadzona systematycznie. Zazwyczaj trwa kilka miesięcy, czasami jednak dłużej. Znaczną liczbę ćwiczeń pacjent może wykonywać w warunkach domowych.

Pomocniczą rolę w terapii dysfonii czynnościowej odgrywa farmakoterapia. Zwłaszcza w dysfonii hipofunkcyjnej zaleca się: witaminy, pochodne adenozyny, w wybranych przypadkach glikokortykosteroidy. Dysfonia psychogenna czasami wymaga zastosowania leków uspokajających.

W terapii dysfonii czynnościowej przydatne bywają również metody fizykalne, takie jak jonoforeza, diatermia, ciepłe inhalacje.

Afonia czynnościowa wymaga zastosowania odpowiedniej rehabilitacji i psychoterapii.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie dysfonii i afonii?

Niestety w niektórych przypadkach dysfonii zaburzenia głosu mogą mieć trwały charakter. Jednak odpowiednia rehabilitacja i dbanie o higienę głosu powodują redukcję dolegliwości i zapewniają dobrą emisję głosu.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia dysfonii i afonii?

Po zakończeniu leczenia dysfonii konieczne jest ograniczenie wysiłków głosowych, czasem wiąże się to z koniecznością zmiany pracy.

Po skończonej terapii dysfonii niezbędna jest także prawidłowa higiena głosu. Warto nauczyć się ćwiczeń poprawiających emisję głosu. Należy również pamiętać o odpowiednim nawodnieniu. Podczas długich wypowiedzi/wykładów warto popijać wodę podczas mówienia. Dobrze jest zadbać o prawidłowe nawilżenie powietrza w mieszkaniu, w miejscu pracy. Zamiast prób „przekrzyczenia” hałasu można spróbować bardziej gestykulować, zbliżyć się do rozmówcy, zwrócić twarz w jego kierunku. Podczas rozmowy w pomieszczeniach spróbować odizolować się od hałasu, poprzez zamknięcie okiem i drzwi. Rady te mogą wydawać się oczywiste, natomiast na wiele z tych elementów nie zwracamy uwagi, przebywając w hałasie.

13.12.2022
Zobacz także
  • Ciało obce w krtani
  • Urazy krtani
  • Obrzęk krtani
  • Porażenie fałdów głosowych
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta