Pytanie nadesłane do redakcji
Mam 77 lat. Od czterech lat mam katar, co mogło spowodować uszkodzenie mojego węchu i smaku. Proszę o poradę, co mogę teraz zrobić, aby przywrócić mój węch i smak, będę bardzo wdzięczna.
Teresa
Odpowiedziała
dr med. Grażyna Zwolińska
Specjalista neurolog
Jest wiele przyczyn i chorób (aktualnie uważa się, że około 200), które mogą powodować osłabienie lub zniesieniu węchu. Receptory węchowe znajdują się w błonie śluzowej nosa gdzie zaczyna się skomplikowana droga węchowa. Odpowiednia wilgotność i prawidłowy stan błony śluzowej nosa umożliwia prawidłową analizę cząstek chemicznych na który składa się każdy zapach. Wysuszona lub bardzo obrzęknięta błona śluzowa zmniejsza zdolność do odczuwania zapachów. Przy zaburzeniach powonienia często występują trudności w odczuwaniu smaku w pokarmach, ale jest to związane z brakiem zapachu w pokarmach i używkach, smak traci swoją głębię, ograniczając się do czterech podstawowych smaków (gorzki, słony, słodki, kwaśny). Izolowane zaburzenia smaku pojawiają się bardzo rzadko.
Najczęściej (85%) osłabienie lub zniesienie węchu jest wywołane przyczynami laryngologicznymi, taki jak zapalenie błony śluzowej nosa, czyli katar lub alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa czy zapalenie zatok przynosowych. Do rzadszych przyczyn laryngologicznych należą zmiany przerostowe błony śluzowej, guzy, polipy w górnych drogach oddechowych. Przy podejrzeniu takich zmian konieczne jest badanie laryngologiczne z badaniem endoskopowym i z wykonaniem testów przesiewowych w celu oceny węchu. Wykonuje się tomografię komputerową zatok przynosowych nosa, gdzie szczególnie ważna jest ocena stropu zatok sitowych.
Zaburzenia węchu i smaku mogą być wywołane przyczynami neurologicznymi, najczęściej jest to uraz czaszkowo-mózgowy o ciężkim przebiegu. Doświadczenie uczy, że brak powrotu powonienia do roku jest zły rokowniczo, węch nie powróci. W chorobach nazywanych neurodegeneracyjnymi, jak choroba Parkinsona i w chorobie Alzheimera mogą w przebiegu tych schorzeń, wśród innych znaczących objawów, występować zaburzenia w wykrywaniu i odróżnianiu zapachów. Konieczne jest zwrócenie uwagi, że częste choroby ogólnoustrojowe, jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy powodują także takie zaburzenia. Przyczyną zaburzeń węchu i smaku mogą być niektóre szeroko stosowane leki, np. w nadciśnieniu tętniczym (nifedypina, diltiazem, kaptopryl), niektóre leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, karbamazepina), przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwreumatyczne. Zaburzenia węchu mogą być wywołane niedoborami witaminy A, witaminy z grupy B, czy niedoborem cynku. Starzenie się może spowodować zmniejszenie wrażliwości w ocenie nasilenia zapachu, identyfikowania i odróżnienia zapachów. Niestety u ponad 20% pacjentów nie udaje się stwierdzić przyczyny dolegliwości.
Dopiero znalezienie przyczyny zaburzeń węchu i smaku pozwala na wprowadzenie ewentualnego leczenia. Przy zmianach zapalnych w zatokach sitowych laryngolog może zastosować specjalne leczenie steroidami według specjalnego schematu. Przy braku poprawy i wskazaniach należy rozważyć możliwość zabiegu operacyjnego nosa i zatok obocznych nosa.
