Porażenie fałdów głosowych (porażenie strun głosowych) jest spowodowane uszkodzeniem nerwów krtaniowych. Do uszkodzenia może dojść np. podczas operacji (najczęściej tarczycy), urazów komunikacyjnych, a także w przebiegu różnych chorób (np. nowotworów w tej okolicy, gruźlicy). W leczeniu stosuje się głównie rehabilitację oraz metody chirurgiczne.
Co to jest porażenie fałdów głosowych i jakie są jego przyczyny?
Porażenie fałdów głosowych jest spowodowane uszkodzeniem nerwów krtaniowych. Może być jednostronne lub obustronne (jednostronne występuje częściej). Ze względu na przyczynę wyróżniamy ośrodkowe (10% przypadków), czyli mające swoje źródło w mózgu i obwodowe, czyli będące skutkiem uszkodzenia nerwów unerwiających struny głosowe porażenie fałdów głosowych (90%). Przyczyny obwodowe można podzielić na te o podłożu urazowym oraz nieurazowym. Najczęstszą przyczyną obwodowego porażenia nerwów krtaniowych o charakterze urazowym jest operacja gruczołu tarczowego (tarczycy), z powodu wola tarczycy lub raka. Podczas operacji może dojść do niezamierzonego uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego, co skutkuje porażeniem fałdu głosowego.
Do innych przyczyn należą:
- urazy komunikacyjne
- operacje serca
- naczyń szyjnych
- płuc
- przytarczyc
- guzów szyi
- tchawicy
- urazy podczas intubacji do operacji.
Przyczyny nieurazowe obejmują:
- choroby układu oddechowego (gruźlica, nowotwory, powiększone węzły chłonne)
- infekcje wirusowe (półpasiec, grypa)
- nowotwory przełyku
- tchawicy i oskrzeli
- tętniak aorty
- tętniak tętnicy podobojczykowej
- przerost mięśnia sercowego
- choroby śródpiersia.
Ośrodkowe porażenie fałdów głosowych może być spowodowane zaburzeniami naczyniowymi, procesami zapalnymi lub toksycznymi w ośrodkowym układzie nerwowym, guzami mózgu, stwardnieniem rozsianym, jamistością rdzenia.
Około jednej trzeciej przypadków jednostronnego porażenia fałdów głosowych jest idiopatyczna (bez znanej przyczyny), choć wiele z nich może mieć tło wirusowe.
Jak się objawia porażenie fałdów głosowych?
Porażenie fałdów głosowych powoduje upośledzenie oddechowej, obronnej i głosowej funkcji krtani. Funkcja obronna krtani polega na zapobieganiu zachłystywaniu się śliną lub pokarmami. Nasilenie objawów zależy od tego czy porażenie jest jedno- czy obustronne oraz od ustawienia fałdów głosowych w stosunku do linii środkowej krtani.
W przypadku porażenia jednostronnego pacjenci przeważnie nie zgłaszają zaburzeń oddychania. Uczucie duszności może jednak pojawić się podczas intensywnego wysiłku lub ciężkiej infekcji. Porażenie jednostronne prawie zawsze powoduje zachwianie prawidłowej funkcji obronnej krtani. Chorzy skarżą się na zachłystywanie podczas spożywania pokarmów. Głos u pacjentów z jednostronnym porażeniem fałdów głosowych jest:
- monotonny
- matowy
- zawiera szmery
- może gwałtownie zmieniać wysokość i barwę.
Nasilenie zaburzeń głosu może występować w różnym stopniu.
W porażeniu obustronnym zazwyczaj występuje znaczne upośledzenie funkcji oddechowej krtani. Nasilenie objawów duszności zależy od wielkości szpary głośni, która jest związana z ustawieniem obu fałdów głosowych. Zaburzenie funkcji obronnej krtani przy porażeniu obustronnym jest dla chorych bardziej kłopotliwe niż przy jednostronnym. Występują:
- krztuszenie się przy jedzeniu, piciu i połykaniu śliny,
- brak możliwości odkrztuszania.
Zaburzenia głosu mogą przybierać różną formę.
Co robić w razie wystąpienia objawów porażenia fałdów głosowych?
W razie wystąpienia objawów należy zgłosić się do lekarza. Jeśli chory skarży się na duszność o znacznym stopniu nasilenia, należy wezwać pogotowie ratunkowe lub pilnie udać się na SOR. Część osób z silną dusznością, u których szpara głośni jest bardzo wąska (0,5–1 mm), może wymagać natychmiastowej intubacji lub tracheotomii.
Jak lekarz stawia diagnozę porażenia fałdów głosowych?
Rozpoznanie porażenia fałdów głosowych ustala się na podstawie wywiadu i badania laryngologicznego. Bardzo istotne jest:
- badanie laryngoskopowe
- badanie stroboskopowe krtani
- laryngoskopia pośrednia.
W celu określenia przyczyny porażenia fałdów głosowych pomocne są badania dodatkowe. Obejmują one:
- tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny krtani
- badanie elektromiograficzne mięśni krtani
- badania radiologiczne głowy, szyi i klatki piersiowej (rentgen przeglądowy, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny).
Ważna jest także ocena poszczególnych funkcji krtani, które ulegają upośledzeniu. Przeprowadza się badanie czynności oddechowej oraz obronnej krtani, a także ocenę głosu chorego.
W niektórych przypadkach konieczna jest konsultacja innych specjalistów, a zwłaszcza neurologa, gdy podejrzewa się ośrodkową przyczynę porażenia fałdów głosowych.
Jakie są sposoby leczenia porażenia fałdów głosowych?
Leczenie porażenia fałdów głosowych obejmuje głównie fizykoterapię oraz metody chirurgiczne. Rehabilitację oddechową, głosu i połykania stosuje się na każdym etapie leczenia wraz z innymi metodami. Najlepszy efekt kliniczny daje pod warunkiem wczesnego jej wdrożenia.
W przypadku jednostronnego porażenia fałdu głosowego dostępne są zabiegi chirurgiczne mające na celu przywrócenie prawidłowej pozycji unieruchomionego fałdu głosowego w celu uzyskania odpowiedniego zamknięcia głośni i poprawy głosu, a także połykania i kaszlu.
Leczenie obustronnego porażenia fałdów głosowych wiąże się przede wszystkim z koniecznością zapewnienia odpowiedniej drożności dróg oddechowych. Tracheotomia może być konieczna u pacjentów z objawami niewydolności oddechowej. Istnieje kilka technik chirurgicznych, które są skuteczne w leczeniu porażenia fałdów głosowych.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie porażenia fałdów głosowych?
Po zastosowaniu odpowiedniej terapii u większości chorych z porażeniem fałdów głosowych następuje pełny powrót funkcji nerwu krtaniowego. Leczenie operacyjne pozwala większości chorych uzyskać dobrą funkcję głosową i oddechową krtani. U pozostałych chorych rehabilitacja może przynieść zadowalającą poprawę.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia porażenia fałdów głosowych?
Kontrola po leczeniu porażenia fałdów głosowych zależy od przyczyny porażenia fałdów głosowych, zastosowanego leczenia i jego efektu. Zwykle kontrole po leczeniu chirurgicznym obejmują badanie laryngologiczne i foniatryczne, badanie stroboskopowe, endoskopowe krtani oraz badanie spirometryczne.
