Leczenie zaburzeń węchu

Witam! Od prawie 2 lat leczę się u laryngologa z powodu zaniku węchu. Zanim poszedłem do laryngologa, prawie rok miałem problemy z węchem, ale bagatelizowałem ten problem, tłumacząc sobie, że to nic takiego. Jednak im dłużej, tym bardziej węch pogarszał się, a ja nie dość, że nie czułem zapachów, to zacząłem czuć jakiś odór. Kiedy poszedłem do lekarza, przepisał mi Dexamethason tabletki, krople Dicortineff, krople Dexamethason, witaminy B₂, B₅, magnez. Po kuracji węch mi wracał, ale po jakimś czasie problem znów się powtarzał. Po jakiejś przerwie kurację powtarzaliśmy, węch wracał i zanikał. Dodam tylko, że nie palę papierosów od 3 lat, ale pracowałem w kurzu i fetorze podczas kuracji. Obecnie nie pracuję i ostatnią kurację zakończyłem miesiąc temu, węch mam, ale troszkę zmniejszył się. Proszę powiedzieć, czy ten Dexamethason jest niebezpieczny? Czy powinienem go przyjmować? Pozdrawiam serdecznie.

Zdrowy człowiek jest w stanie odczuwać ponad 100 tys. różnych zapachów. Sprawnie działający zmysł węchu ostrzega nas przed substancjami potencjalnie niebezpiecznymi dla zdrowia (toksyczne gazy, zepsute pożywienie itp.), informuje o niedostatkach w utrzymaniu higieny osobistej. Węch wraz ze smakiem, a także wzrokiem wpływa na doznania zmysłowe jakie mogą dać spożywane pokarmy, rozpoczyna złożone odruchy pokarmowe i uczestniczy w procesie trawienia, stymulując wydzielanie enzymów trawiennych, pomaga także prawdopodobnie w doborze partnera życiowego.

Zaburzenia węchu mogą wpływać na jakość życia. Brak węchu, czy nawet jego osłabienie powodują utratę przyjemności z jedzenia i tym samym spadek apetytu mogący skutkować zmniejszeniem masy ciała i zaburzeniami w odżywianiu, a także kłopotami z libido. Dłużej trwające problemy z węchem mogą być powodem uczucia niepokoju i stanów depresyjnych.

Idiopatyczne (brak wykrywalnej przyczyny) osłabienie węchu może być wczesnym objawem lub wyprzedzać wystąpienie choroby Parkinsona czy Alzheimera.

Lista potencjalnych przyczyn zaburzeń węchu zawiera ponad 200 pozycji i jest wciąż poszerzana o nowe przyczyny. Upraszczając, wyodrębniono 3 największe grupy chorób mogąych skutkować nieprawidłowościami w odczuwaniu zapachów:

1. ostre infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych
2. przewlekłe choroby jam nosa i zatok przynosowych
3. urazy głowy.

Rzadszymi przyczynami tych zaburzeń mogą być: guzy jam nosa, guzy wewnątrzczaszkowe, naczyniopochodne uszkodzenia i procesy degeneracyjne w ośrodkowym układzie nerwowym, astma oskrzelowa, choroby tarczycy i przytarczyc, cukrzyca, niedobór witaminy B₁₂, niedobór cynku. Także niektóre leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i padaczki oraz pewne substancje (np.: lauryn sodu w paście do zębów czy glukonian cynku w żelu donosowym mającym koić objawy przeziębienia) i palenie tytoniu mogą zaburzać węch. Z wiekiem nasz węch słabnie. Jest to proces powolny i często nieuświadomiony.

Miejscem, w którym rozpoczyna się proces odczuwania zapachów jest jama nosowa. Najlepiej odczuwają zapachy osoby z lekko obrzękniętą i wilgotną błoną śluzową. Skrajnie obrzęknięta lub wysuszona błona śluzowa jest powodem zmniejszenia zdolności do odczuwania zapachów. Stąd ważna jest temperatura i stopień wilgotności otoczenia, w którym przebywamy, a także odpowiednie nawodnienie organizmu. Jeśli cierpimy na nieżyt nosa i zatok albo pracujemy w warunkach szkodliwych (zapylenie, lotne toksyczne bądź drażniące związki chemiczne, wysoka temperatura itp.) musimy pamiętać o stosownym zabezpieczeniu dróg oddechowych (maski, filtry, uzupełnianie płynów, nawilżanie błony śluzowej nosa, płukanie nosa).

U osób uskarżających się na zaburzenia węchu po dokładnym wywiadzie dotyczącym chorób ogólnych, używanych leków i używek, ocenie szkodliwości w miejscu pracy oraz warunkach domowych należy oprócz pełnego badania laryngologicznego wykonać również badanie endoskopowe jam nosa i przesiewowe testy węchowe. Badanie fizykalne można poszerzyć o diagnostykę obrazową – tomografię komputerową zatok przynosowych ze szczególną oceną stropu zatok sitowych. Pacjent z rozpoznanym zaburzeniem węchu bez uchwytnej przyczyny laryngologicznej powinien zostać zbadany także przez neurologa w celu oceny wszystkich nerwów czaszkowych i mózgowia. Pomocny w tej ocenie jest rezonans magnetyczny głowy.

Leczenie zaburzeń węchu jest związane ściśle z przyczyną ich powstania. Należy dodać, że w wielu przypadkach medycyna bywa bezsilna. Jeśli po urazach głowy węch nie powróci w ciągu roku, uznaje się jego brak za trwały. Guzy, polipy, zmiany przerostowe w jamach nosa leczy się z reguły operacyjnie. Przy niedoborze cynku pomocne jest uzupełnienie diety jego preparatami. Teofilina pomaga u osób z zaburzeniami biochemicznymi u podłoża zaburzeń węchu. W leczeniu zmian zapalnych w obrębie zatok sitowych istotną pozycję zajmuje doustna glikokortykosteroidoterapia (GKS). Jeśli następuje poprawa po ok. 3-tygodniowej terapii malejącymi dawkami GKS, leczenie powinno być/może być kontynuowane glikortykosteroidami donosowymi najlepiej o najmniejszej dostępności biologicznej, czyli takimi, które działają głównie miejscowo. Jeśli nie ma oczekiwanej poprawy, należy rozważyć leczenie operacyjne (operacja czynnościowa nosa i zatok metodą mikrochirurgii wewnątrznosowej). Zabieg chirurgiczny zawsze musi być poprzedzony wnikliwą analizą tomografii zatok przynosowych.

W literaturze można spotkać się z pojęciem braku węchu (anosmia) zależnym od glikokrtykosteroidów (steroid dependent anosmia – SDA). Rozpoznanie SDA pozwala na zastosowanie długotrwałej terapii małymi (najmniejsza skuteczna) dawkami GKS. Ma to zastosowanie tylko wówczas, gdy korzyści z leczenia przewyższą działania niepożądane terapii steroidami. A działania niepożądane są bardzo różnorodne. Już po ponad 2-tygodniowym leczeniu można zaobserwować zmianę owalu twarzy na tzw. księżycowatą (okrągłą), po dłuższym stosowaniu pojawia się tzw. bawoli kark, może dojść do osłabienia mięśni, zatrzymania wody i sodu w organizmie, utraty potasu, zahamowania czynności i zaniku kory nadnerczy, zaburzeń odporności, zaburzeń gojenia się ran, może pojawić się jaskra, zaćma, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia nastroju, rozstępy skóry, trądzik skóry posteroidowy, impotencja i jeszcze wiele innych chorób i objawów.

Analizując jedynie dane z Pana wywiadu, wiemy już, że zaburzenia węchu są odwracalne i mają u podłoża prawdopodobnie przewlekły stan zapalny błony śluzowej nosa (tytoń, szkodliwości zawodowe i pewnie jeszcze inne czynniki). Ogólne wskazówki postępowania medycznego przedstawiono powyżej. Radziłabym także sprawdzić stan uzębienia.